Trải nghiệm đào sâm Ngọc Linh – Hành trình đầy cảm xúc và ý nghĩa

Trong những cánh rừng nguyên sinh bạt ngàn của núi Ngọc Linh – nơi được ví như “nóc nhà của miền Trung”, có một loại dược liệu quý hiếm mà người dân nơi đây gọi bằng cái tên đầy trân trọng: sâm Ngọc Linh. Không chỉ là dược liệu quý, sâm Ngọc Linh còn là “vàng xanh” của đất Việt, được xếp vào nhóm các loại sâm tốt nhất thế giới. Và một trong những hành trình đáng nhớ nhất trong đời của người yêu dược liệu, người đam mê khám phá, chính là trải nghiệm đào sâm Ngọc Linh – một hành trình gian nan nhưng đầy cảm xúc, nơi thiên nhiên và con người hòa quyện trong từng gốc cây, từng tấc đất.

Trải nghiệm đào sâm Ngọc Linh – Hành trình đầy cảm xúc và ý nghĩa

Sâm Ngọc Linh – “báu vật rừng xanh” của Việt Nam

Trước khi đi vào hành trình đào sâm Ngọc Linh, cần hiểu rõ giá trị đặc biệt của loại sâm này. Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis) là loài sâm đặc hữu của Việt Nam, được phát hiện lần đầu tại vùng núi Ngọc Linh (giáp ranh giữa Kon Tum và Quảng Nam) vào những năm 1970.

Điểm đặc biệt khiến sâm Ngọc Linh vượt trội là hàm lượng saponin cao vượt mức trung bình của nhiều loại sâm khác trên thế giới, cùng hàng loạt hoạt chất quý có tác dụng tăng cường miễn dịch, chống ung thư, hồi phục sinh lực, cải thiện trí nhớ, làm đẹp da, giảm stress,…

Chính vì thế, việc trồng, chăm sóc và đào sâm Ngọc Linh trở thành một hoạt động mang tính khoa học cao, nhưng cũng đầy yếu tố văn hóa và truyền thống địa phương.

Sâm Ngọc Linh – “báu vật rừng xanh” của Việt Nam

Hành trình đến “thủ phủ” sâm Ngọc Linh

Chuyến đi bắt đầu từ trung tâm huyện Nam Trà My (Quảng Nam) – nơi được xem là thủ phủ sâm Ngọc Linh hiện nay. Từ trung tâm huyện, để đến được các vườn sâm ở độ cao từ 1.200m – 2.400m so với mực nước biển, du khách phải vượt qua nhiều con đường nhỏ, quanh co hiểm trở, đôi khi chỉ có thể di chuyển bằng xe máy chuyên dụng hoặc đi bộ.

Không phải ai cũng có cơ hội được trải nghiệm đào sâm Ngọc Linh. Đây là hoạt động đòi hỏi sự cho phép từ các chủ vườn sâm, phải có người bản địa đi cùng, và quan trọng nhất là phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt để bảo vệ vùng sinh thái và nguồn giống quý hiếm này.

Điều kiện để sâm có thể thu hoạch

Trước khi đào, cần hiểu rõ rằng sâm Ngọc Linh chỉ được thu hoạch khi đạt độ tuổi từ 5 năm trở lên. Cây càng lâu năm thì củ càng lớn, màu sắc đậm hơn và chứa hàm lượng dưỡng chất cao hơn. Củ sâm 10-15 năm tuổi có thể nặng từ 50g đến hơn 100g, có giá bán lên đến hàng trăm triệu đồng mỗi kg.

Người dân bản địa thường trồng sâm dưới tán rừng nguyên sinh, nơi đất ẩm, nhiều mùn, thoáng gió và độ ẩm cao. Việc chăm sóc hoàn toàn thủ công, không dùng phân hóa học hay thuốc trừ sâu, vì thế cây phát triển rất chậm nhưng bền vững.

Điều kiện để sâm có thể thu hoạch

Bắt đầu trải nghiệm: Leo rừng, ngủ lán, thức dậy với sương mù

Ngày đầu tiên của hành trình đào sâm Ngọc Linh, đoàn khách sẽ được người bản địa dẫn vào rừng từ sáng sớm. Trên lưng mang theo ba lô, gậy chống, đèn pin, nước uống và đồ ăn nhẹ. Leo rừng không phải chuyện đơn giản – những con dốc dựng đứng, những đoạn đường lầy lội, rễ cây chằng chịt và sương mù giăng kín lối khiến từng bước chân trở nên vất vả.

Đến chiều, cả đoàn dừng lại dựng lán trại trong rừng. Đêm đến, giữa rừng sâu, mọi người quây quần bên ánh lửa, nhâm nhi ly rượu sâm, nghe đồng bào Xê Đăng kể chuyện về những lần đi tìm củ sâm hàng trăm triệu, hay cách họ phân biệt sâm thật – sâm giả bằng mắt thường.

Kỹ thuật đào sâm Ngọc Linh: Tinh tế và cẩn trọng

Sáng hôm sau, khi sương còn đọng trên lá, chúng tôi bắt đầu công việc chính: đào sâm Ngọc Linh.

Người bản địa dẫn đến những khu vực trồng sâm, được bao quanh bằng hàng rào tre nứa để tránh động vật hoang dã và bảo vệ khỏi kẻ trộm. Mỗi gốc sâm đều được đánh số, ghi rõ năm trồng và tình trạng cây.

Việc đào không thể vội vàng. Trước tiên, phải dùng tay hoặc que gỗ nhỏ nhẹ nhàng gạt lớp lá mục, mùn rừng phủ lên. Sau đó dùng dao chuyên dụng (dài và mỏng) từ từ cắt đất quanh củ, tránh làm gãy rễ sâm hoặc trầy xước vỏ.

Một củ sâm có hình dáng như người tí hon, đầu củ nhỏ, phần thân to, rễ chằng chịt như những mạch máu nhỏ. Cảm giác nâng một củ sâm vừa được lấy ra khỏi lòng đất thực sự xúc động, như đang cầm trong tay tinh túy của núi rừng sau nhiều năm tháng.

Kỹ thuật đào sâm Ngọc Linh: Tinh tế và cẩn trọng

Sàng lọc, rửa sạch và phân loại sâm

Sau khi đào được củ sâm, người ta sẽ rửa nhẹ bằng nước suối, tránh chà mạnh vì dễ làm tróc vỏ hoặc mất đi lớp phấn quý trên bề mặt. Sâm sau khi rửa xong sẽ được phân loại: sâm trên 10 năm tuổi thường được giữ nguyên để bán với giá trị cao; sâm nhỏ hơn có thể đem ngâm rượu, ngâm mật ong hoặc sấy khô để chế biến thành sản phẩm bảo vệ sức khỏe.

Những cảm xúc không thể quên trong hành trình đào sâm Ngọc Linh

Điều khiến hành trình đào sâm Ngọc Linh đặc biệt không chỉ là giá trị vật chất của củ sâm mà còn là những trải nghiệm tinh thần sâu sắc. Đó là cảm giác chiến thắng chính mình khi vượt qua những con dốc dựng đứng. Là sự ngạc nhiên trước thiên nhiên kỳ vĩ. Là lòng biết ơn khi chứng kiến sự kiên trì của người trồng sâm – những con người ngày ngày cắm chốt giữa rừng sâu, sống cùng sương gió để chăm từng cây sâm quý.

Và đặc biệt là khoảnh khắc khi tay bạn chạm vào một củ sâm trưởng thành – bạn sẽ hiểu vì sao nó được gọi là “báu vật ngàn năm”.

Những điều cần lưu ý khi muốn tham gia trải nghiệm đào sâm Ngọc Linh

• Không đi tự phát: Đây là vùng bảo tồn, bạn cần liên hệ trước với chính quyền địa phương hoặc các đơn vị tổ chức tour trải nghiệm có giấy phép.

• Chuẩn bị thể lực tốt: Hành trình thường kéo dài 2–4 ngày, đòi hỏi sức khỏe và khả năng leo rừng.

• Tôn trọng văn hóa bản địa: Không xâm phạm vườn sâm, không hái, bẻ hoặc đào sâm trái phép.

• Mang theo đồ dùng cần thiết: Giày leo núi, áo ấm, đèn pin, thuốc chống côn trùng, thực phẩm nhẹ và nước uống.

Những điều cần lưu ý khi muốn tham gia trải nghiệm đào sâm Ngọc Linh

Giá trị lâu dài từ những chuyến đi như thế

Không chỉ đơn thuần là du lịch, trải nghiệm đào sâm Ngọc Linh còn là cơ hội để hiểu hơn về hệ sinh thái rừng Việt Nam, về giá trị của dược liệu bản địa và ý nghĩa của sự bền vững trong phát triển nông – lâm kết hợp.

Hiện nay, nhiều mô hình trồng sâm cộng đồng tại Nam Trà My, Đăk Tô (Kon Tum) đang tạo công ăn việc làm ổn định cho đồng bào dân tộc thiểu số, đồng thời giúp bảo vệ rừng và phát triển du lịch sinh thái gắn với văn hóa địa phương.

>>> Xem thêm: Trà lá sâm Ngọc Linh có làm đẹp da không? Cách dùng hiệu quả nhất

Giữa thời đại hiện đại hóa nhanh chóng, có những trải nghiệm càng trở nên quý giá bởi sự nguyên sơ, chân thực và giàu giá trị tinh thần. Đào sâm Ngọc Linh không chỉ là hành trình tìm kiếm củ sâm quý, mà còn là dịp để tìm về chính mình – về những giá trị cốt lõi của đất, rừng và con người.